Senenin en ışıltılı süreci asla şüphesiz Advent Zamanı. Almanya’da Noel Bayramı 24 Aralık Cuma gecesi başlıyor. Latin kökenli bir kelime Advent, varış demek. Noel’e varış. İsa’nın doğum günü olarak kabul edilen 24 Aralık öncesindeki dört pazar gününü içine alan bayram hazırlığı süreci diyebiliriz.
Kilise programları ve dini ritüellerin yanı sıra yuvalarda, okullarda hazırlıklar, programlar birbirini izlemekte. Evler, çevre süslendi, ışıklandırıldı. Advents takvimi her gün bir kapı arkasından çıkan ufak hediyelerle şenlik saçmaya devam ediyor. Noel pazarları kuruldu, zencefilli, karanfilli, anasonlu Noel kurabiyelerinin kokuları havaya karıştı. Gelsin Noel pazarı (Weihnachtsmarkt) buluşmaları, gitsin Glühweinlar (Baharatlı ve tatlandırılmış sıcak kırmızı şarap)…
24 Aralık sabahı Adventskalender’deki son olarak armağan paketi de açılacak ve akşama büyük coşku devam edecek.
Almanya’da Noel kutlamaları iyi mi adım atar?
Pandemi önlemleri bu yıl gene işleri değiştirdi. Kilise de sıkı önlemler alarak servislerine devam ediyor. 24 Aralık, Heiligabend’de (İsa’nın doğduğu mukaddes gece), aile ayinleri saat 15:00-16:00 şeklinde adım atar. Vaazı, evlatların Maria ve Josef’in Nasıra’dan Bethlehem (Beytüllahim) seyahatlerini ve İsa’nın doğumunu canlandırdıkları Krippenspiel takip edecek ve bazı dini seremonilerin peşinden tebriklerle ayin sona erecek. Sonrasında aileler evlerinde bir araya gelecekler. Akşam saati 22:00 civarı dindar yetişkinlerin katılmış olduğu Noel servisi de var, İsa’nın doğum saati olduğu inancıyla kutlanan bir ayin bu.
Noel bir doğum günü kutlaması. O yüzden kutlamalarda bir çocuk bayramı havası belirgin.
Eve en süratli girişi evlatların yapacağı kati. Christkind’in doğrusu ufaklıklara görünmeden hediyeler getirdiğine inanılan simgesel bir Noel figürünün çanı çalmasıyla armağan paylaşımı (Bescherung) adım atar.
Adventskranz’da 4 mum var ise hepsi anda yakılır. Evde kurulan temsili Krippelerde de çocuk İsa figürü yerini alacaktır. Krippe ne derseniz… Krippe, Noel hikâyesini, doğrusu Maria ve Josef’in Kudüs’ten Nasıra’ya yolculuğu ve İsa’nın doğduğu samanlığa varış öykülerini temsili figürlerle özetleyen modellemeler. Krippe’nin kelime anlamı yemlik. Yeni doğan bebeğe beşik olmuş yemlik, bu ananenin merkezine oturmuş. Kiliselerin haricinde, bir oldukca evde, hatta vitrinlerde, dini pedagoji izleyen yuva ve okullarda hazırlanmış köşeler temsili küçük ufak küçük ufak küçük bir ihtimal çoktan dikkatinizi çekmiştir.

Adventskranz, ilk Advent Pazar Günü’nde hazır olması gereksinim duyulan bir dekorasyon diyebiliriz. En klasik şekli çam yeşilliklerinden bir çember ve üstünde dört tane mum.
Esas olan dini uygulama her Advent Pazarı’nda bir mum yakılması. Oldukca değişik formlarda olabilir Kranz. Dekoratif, gözünüze, gönlünüze iyi mi hoş geliyorsa, dört mum yada tek mum ile donatılmış, el yapımı, hazır alınmışı, çam kozaları içinde yada bir sini içinde sunulmuşu.
Noel armağanları
Almanya’da Noel hediyelerini “Christkind*” getiriyor. Christkind’in heyecanı da işi de oldukca. Ya kiliseden eve koşana kadar vakti var ki, derhal çanı çalabilsin. Ya da 24 Aralık gecesi armağanları ağaç altına bırakabilsin ki, yataktan pijamalarıyla fırlayanlar 25 Aralık günü Noel’in ilk sabahı hediyelerini ağacın altında bulabilsinler. İnananlar için esasen 24 Aralık’a kadar ne ağaç, ne de süsü var ortalıkta, hepsi Christkind’in işi. Çoğumuz ve global ekonomi de seviyoruz şenlik niyetine erkenden başlamayı düzgüsel olarak.
Almanya’da Noel Baba mı Christkind mi?
Noel Baba’yı, Almanca tabiriyle Weihnachtsmann, Hristiyan mezhepleri reddediyor fakat çocuklar sevilmiş olduğundan yönetim ediyorlar…diyelim. “Christkind” in icadında mezhep ayrımının derhal öncesinde Martin Luther’in başlatmış olduğu tartışmaların görevi var. Dindeki azizlik mertebeleriyle mukaddes anlam yakıştırmalarına karşı eleştirisi var, Martin Luther’in. Mevzuyu oldukca derinleştirmeden özetlemek gerekirse şu şekilde değinelim: Dini ibadeti dünyevi normalliğe yaklaştırmak istendiği için Christkind çıkarılmış ortaya. Naturel Katolik’ler 6 Aralık’ta Aziz Nikola’yı, Noel Bayramı ile ilişkilendirmeden, anarak kutlamaya devam ediyor.
Pek naturel, tüm bu adetler bölgeye ve her ailenin kendi ananesine nazaran değişiklik gösteriyor…
Noel ağacı
Noel ağacı, dekoratif süsleme, kış gecesi ateş yakma -günümüzde ışıklandırma- şeklinde adetlerin eski pagan inanışlarına dayandığını biliyoruz. Neredeyse tamamı doğa hareketleri, ekin, hasat, bolluk odaklarında insanoğlunun doğaya saygısı ve çekingenliğine bir sembol ve hatta enstrüman arayışı ile ilgili. İlgisi olanın takip edebileceği pek oldukca kaynak olduğuna işaret edip bayram ananelerine devam edelim.
Noel bayramı şen 2 gün, kalmasın yalnız kimse o 2 gün
25 ve 26 Aralık günleri bayram. Aile fertleri uzaktan yakından bir araya gelir, büyüğün çevresinde toplanılır. Bayramda bir arada olmak her ne kadar aileyle ilgili bir kutlama olsa da, kimseyi yalnız bırakmamaya çalışmak da bayramın gereğidir. Bayram bununla beraber şefkat göstermektir, değil mi? Davet alırsanız, icab edin dilerim, küçük bir armağan ile katılmak hoş karşılanır.
Armağan demişken
Arzuya nazaran arkadaşlarınıza ve komşularınıza Advent zamanı içinde bir armağan verebilirsiniz. Ev yapımı kurabiye ikramları, ya da küçük esprili hediyeler, bilhassa reçel şeklinde ev yapımı işler, sürem çayları, Noel süsleri, evlatların yapmış olduğu el işleri her insanoğlunun oldukca hoşuna gidecek jestlerdir. Bu armağanları vermek için 1 Aralık’tan itibaren her gün uygun olacaktır.
Bilhassa Noel hediyesi vermeyi düşünürseniz, Noel’den 1-2 gün öncesinde, en geç Heiligabend (24 Aralık) sabahtan vermek tercih edilebilir.
Noel’de selamlaşma
Noelden önceki selamlaşmalarda “schöne Advenstzeit” yada “schöne Vorweihnachtszeit” doğrusu “Güzel Advent Zamanı / Noel Arefesi” tabirlerini kullanmak uygun olabilir. Heiligabend (24 Aralık) ve takip eden Noel Bayramı’nda (25-26 Aralık) ise “Frohe Weihnachten – Fröhliche Weihnachten” (Mutlu Noeller)…
Almanya’da Noel sofrası
İnanışa nazaran İsa, yoksulluk içinde bir samanlıkta doğan. Şartların da zor olduğu bir döneme denk geliyor, kıtlık ve soyutlama var. Dolayısıyla geleneksel yaklaşımlarda Almanya’da Noel sofralarının mütevaziliği esas olmuş. Süre içinde değişen çevresel faktörler ve anlayışlar düzgüsel olarak sofralara da yansımış.
En klasik menü patates salatası eşliğinde sosis yada soğuk büfe.
Kolay yemenin ya da soğuk büfenin bir sebebi de ergonomik oluşu dersek, yanılmış olmayız fikrimce. Zira, o günün merkezi aktivitesi kilise ayini. Aile servisleri akşamüzeri saat 15:00-16:00 şeklinde. Son bulup eve varılması en iyi olasılık saat 17:30-18:00’i buluyor. Yaygın inanışa nazaran Christkind eve girerken çan çalıyor, ağaç süslü ve ışıklı altında hediyeler, büyük coşku. Tüm hareket yiyecek saatine oldukca yakın, hindi fırından çıktı, servis filan derken iş uzun kalıyor.
Büyük bayram yemeği için pek oldukca ailenin tercihi takip eden 25-26 Aralık Bayram günleri. Menülerin en yaygın ana yemeği hindi diyebiliriz. Oldukca çeşitli tarifler var: Fırında doldurulmuş hindi, yanında patates, Knödel (Patates, un, irmik bazlı hamur harcı harcı harcı harcı harcı harcı topu köfteler), elmalı, karanfilli kırmızı lahana, kestane, oldukca yaygındır. Hindinin yerini kimi süre kaz alır. Noel kazı (Weihnachtsgans) birazcık yeni tane sayılabilir, zira kaz esasen St Martin ve Advent zamanının geleneğidir. Kassler (Tuzlanıp fümelenerek fırında yada haşlanarak hazırlanmış domuz eti söğüşü) yada çeşitli şekillerde fırında et de tercih edilir. Balıktan ziyade et bayram yemeklerinde öne çıkar.
Almanya’da Noel lezzetleri
Advent ve Noel zamanı tatlı lezzetlerin öne çıktığını farklıymış, küçük ufak küçük ufak küçük bir ihtimal şimdiden önümüzdeki senenin ilk günleri için bir spor programı tasarlamışsınızdır bile.
Zencefil, tarçın, karanfil, vanilya, kardamon ve anason aromalarını takip ederek ulaşabileceğiniz tadımlık lezzetlerden, bilhassa Almanya dışındaki sevdiklerinize armağan olabilecek özellikte olan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Baharatlı bisküviler (Plätzchen)
- Vanillenkipferl, Linzer, Zimtsterne ve Spekulatius kurabiyeleri (isimleriyle çeşitli şekillerde baharatlı kurabiyeler)
- Weihnachtstollen: Yemişli bir Noel keki, tescilli tarifi ile en meşhuru Dresden ve civarından
- Printen: Baharatlı kendine özgü kıvamı olan bir çeşit tatlı çörek. Tescillenmiş tarifi ile öne çıkan bölge bu sefer, Aachen
- Lebkuchen: Gene kendine özgü baharat karışımıyla yassı ekmek tarzında bir kek. Stollen ve Printen şeklinde koruma altında tescilli bir tarifi var Nürnberger Lebkuchen’ın.
- Glühwein: Baharatlı ve tatlandırılmış sıcak kırmızı şarap. Alkollü, alkolsüz seçenekleri var. Evde hazırlamak suretiyle çeşitli tarifler var. Şişelenmiş almak mümkün. Noel Pazarlarında (Weihnachtsmarkt) her köşede deneyebilirsiniz. Punsch, Feuerzangenbowle akrabaları
Silvester mı Yılbaşı mı?
Advent Zamanı’nın tüm şatafatına kıyasla Noel ve Yılbaşı arası oldukça sakin geçen bir dinlenme zamanı.
31 Aralık, bununla beraber Aziz (Sankt) mertebesi almış Papa 1. Silvester’in ölüm yıldönümü ve anma günü. Dolayısıyla hristiyan kültürünün getirmiş olduğu bir ağız alışkanlığı ile senenin son günü için “Silvester” tabiri bazı kesimlerde yerleşmiş.
Yılbaşı Ziyafeti: Fondue ve Raclette
Gece uzun, havai fişekler patlayana kadar eğlence, oyanlanma gerek, değil mi?
Sofrada uzun süre geçirmeye elverişli Fondue ve Raclette en yaygın tercih olarak öne çıkıyor.
Fondue: Ortada bir ocak üstünde eritilmiş peynir yada bulyon içinde haşlayarak pişirme yöntemi. Tercihe nazaran peynirin haricinde et, sebze, balık. Eşlikçileri çeşit soslar, Uzakdoğu’dan, Güney ABD’ya ve düzgüsel olarak bilhassa son yılların trendi Orta Doğu baharatlarıyla.

Raclette, eritilip sıyrılarak yenilen bir peynirden yola çıksa da günümüzde sofralarda kendine özgü bir ızgara şeklini almış. Çeşitli peynir ve şarküteri eritiliyor yada ızgara yapılıyor; soslar, sebzeler ve salatalar eşlikçileri.
Hem Fondue hem Raclette’yi alaturka ya da oryantal esintilerle, önden meze ve zeytinyağlı, yanına pilav ile menüyü renklendiren de var elbet. Bu yaklaşımları soslarda yada küçük eşliklerde tutmak Avrupalı misafirlerin olduğu sofraya daha oldukca yoldam katabilir.
Christbaumloben: Noel ağaçları bir süper ötesi süslenmiş ki..
Bu emek, bu şıklık ayrı bir övgü hak eder elbet.
Noel’de malum ağaç süslemek başlı başına bir aktivite, bir oldukca insana mutluluk veren, kış bayram ve kutlamalarının en hoş sembollerinden biri, Noel’in sihri.. Her yıl pek oldukca evde değişik konsept, renk seçimleri, yeni trendler diyerekten oldukca özenle meydana getirilen bir iş, bazısına nazaran tasarım.
Almanya’da Noel – Yeni Yıl içinde bilhassa Bavyera ve Badenwüttenberg’de yaygın, birazcık eski moda fakat hoş bir tane: “Christbaum loben” doğrusu Noel ağacına güzelleme.
Noel’den sonrasında “ağaç görme ve övme” bahanesiyle eş dost bir araya gelsin diye güzel bir bahane aslen. Ağaç yoksa Kranz, o da yoksa salon bitkisi…Ne olursa olsun bir şey övülecek. Hatta kapı kapı gezilip, ağaçlar övülüp bir küçük tek sonrasında devam edilecek.
“Das ist aber ein wirklich schöner Baum” (Bu da oldukca güzel bir ağaç fakat canım) demeyi dikkatsizlik etmemeli.
Kadeh tokuşturmak adetten. Bilhassa, Schnaps, Obstbrandt, Korn şeklinde sert likörler tercih edilse de Sekt, şarap da noksan olmaz.
Davet edildiyseniz armağan olarak Schnaps, şarap, likör, küçük ufak küçük ufak küçük bir ihtimal küçük bir çikolata iyi fikir olabilir.
Almanya’da Noel ağaçlarının elden çıkarılması
Her şehirde belediyelerin ve çöp toplama şirketlerinin bu mevzuda düzenlemeleri var. Rehber ve takvimlere internetten ulaşmak mümkün. Aramak için anahtar kelimeler:
- “Weihnachtsbaumentsorgung”
- “Abholung der Weihnachtsbäume Termine 2022”
Örnek olarak, Düsseldorf‘ta Awista şirketi bu işi üstüne alıyor. Takvimlerinden semtiniz için belirtilen zamanı bulabilir ve o günün gecesinden yada birkaç gün öncesinden kapınızın önüne koyabilirsiniz. Ağaç süslerden ve paketlerden arınmış ve maksimum 2m yüksekliğinde olmalı.